Bundan 3-4 hafta önce C. P. Heisenberg grubunda 1 hafta geçirdim. Labın araştırmaları günümüz biliminin en sıcak alanlarından olan gelişim biyoloji üzerine. Labın deneysel çalıştığını ve model organizma olarak zebra balığını kullandıklarını belirteyim. (Heisenberg labı hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirisiniz.)
Labda geçirdiğim 1 hafta içinde ne yaptığıma gelince. Ben daha çok izlemekle yetinsemde (aldığım hücre biyolojisi dersi kapsamında) küçük bir deney gerçekleştirdik. Deneyimiz çok temel bir gelişim biyoloji sorusu üzerine idi: "Organların ortaya çıkışındaki ilk aşama olan embriyodaki simetri kırılımı nasıl başlar; hangi genetik ve fiziksel faktörler belirleyicidir?"
Çok ilginç bir şekilde, döllenmeyi takip eden 6-7 saatlik sürede embriyo son derece simetrik bir yapıda (yani sağın solun, aşağı yukarının bir farkı yok). Bu demek oluyor ki, organlar gibi özelleşmeler henüz mevcut değil. Bu aşamadan sonra ne oluyorsa oluyor, hücreler topluluğu embriyo hep aynı şekilde (şaşırtıcı bir aynılık ve düzende) bir simetri kırılımı yaşıyor. Kabaca söylersek baş-kuyruk ayrımının ilk belirtisi. Bu simetri kırılımı o kadar önemli ve hassas ki, eğer bir şekilde rahatsız edilirse embriyodaki bütün gelişim bozuluyor (bu durum çoğunlukla embriyonun ölümü ile sonuçlansada, sakat doğum dediğimiz anormaliklere de yol açabiliyor).
Bizim yaptığımız deney bu farklılışmada rol aldığı düşünülünen bir genin (daha doğrusu ürettiği proteinin), simetri kırılımının başladığı geçiş organında görev alıp almadığını test etmekti. Bu gibi deneylerde yapılan, çalışılan genin florasanlanması ve özel mikroskoplarla hangi hücrelerde ifade edildiğinin gözlenmesi prensibine dayalı.
Dediğim gibi, ben asıl ayrıntılardan, tekniklerden bihaber olarak deney süresince çoğunlukla izleyici durumunda idim. Ama benim için paha biçilmez olan, yaşamın başladığı ilk gelişim aşamalarını gözlerimle takip etmekti. Hep aklımda kalacak o fotoğraflardan birkaçını sizlerle paylaşıyorum...
Bilimin ışığı yolunuzu aydınlatsın efendim...
